Çiftçiler için zorlu bir yıl olan 2024'te, bazı ürünlerde yüzler gülerken bazılarında hayal kırıklığı yaşandı. Zeytin ve fıstık zirvede, turunçgiller dipte.
Türkiye tarımında 2024 yılı, çiftçiler açısından hem sevindirici hem de üzülmeye yol açan gelişmelerle geçti. Üretim rakamları, hem tarımsal verimlilikteki artışları hem de bazı ürünlerdeki büyük düşüşleri gözler önüne serdi. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre, özellikle zeytin ve Antep fıstığı üretimindeki önemli artışlar, çiftçilerin yüzünü güldürürken, portakal ve limon üretimindeki azalmalar, meyve üreticilerini hayal kırıklığına uğrattı.
2024 yılı, zeytin ve Antep fıstığı üreticileri için adeta bir dönüm noktası oldu. Zeytin üretimi yüzde 146,7 oranında büyük bir artış göstererek 3 milyon 750 bin ton seviyesine ulaştı. Aynı şekilde, Antep fıstığı üretimi de yüzde 117,6 artarak 383 bin tona çıkarak çiftçilerin en büyük kazanç kaynağı haline geldi. Bu artışlar, özellikle iç ve dış pazardaki talebin artması ve iklim koşullarının elverişli geçmesiyle şekillendi.
Ancak, 2024 yılı aynı zamanda bazı ürünlerde büyük üretim kayıplarına sahne oldu. Özellikle portakal üretimi yüzde 30,3 oranında düşerek 1 milyon 610 bin ton seviyesine gerilerken, limon üretimi de yüzde 25,6 oranında azalarak 1 milyon 730 bin ton oldu. Tarımda bu tür düşüşler, çiftçilerin büyük kayıplar yaşamasına neden oldu. Bu gerileme, hem iklim koşullarının olumsuz etkisi hem de pazar fiyatlarındaki dalgalanmalardan kaynaklandı.
Tahıl üretiminde de önemli düşüşler gözlendi. 2024 yılı, buğdayda yüzde 5,5, mısırda ise yüzde 10’luk bir üretim kaybı ile geçti. Buğday üretimi 20,8 milyon ton, mısır üretimi ise 8,1 milyon ton seviyelerinde kaldı. Arpa üretimi ise yüzde 12 azalarak 8,1 milyon tona geriledi. Buğday ve mısır gibi temel gıda maddelerindeki azalma, yerel ve ulusal gıda güvenliği açısından endişe yaratırken, fiyatların yükselmesine neden oldu.
Diğer yandan, bazı sebzeler ve bakliyat ürünlerinde ise olumlu gelişmeler yaşandı. 2024’te patates üretimi yüzde 21,1 oranında bir artışla 6,9 milyon tona yükseldi. Bezelye üretimi de yüzde 40,9 artarak 5 bin 353 ton seviyelerine çıktı. Bu artışlar, özellikle yerel talep ve iklim koşullarının olumlu geçmesiyle şekillendi. Ayrıca, yeşil mercimek üretimi de yüzde 42 oranında artarak 71 bin tona ulaştı. Bu dönemde kırmızı mercimek üretimi ise yüzde 4,5 azalarak 405 bin tona geriledi.
Yağlı tohumlarda da dikkate değer bir artış görüldü. Yer fıstığı üretimi yüzde 33,3 oranında artarak 247 bin tona çıktı. Ayçiçeği üretimi ise değişim göstermeyerek 2 milyon 195 bin ton olarak kayıtlara geçti. Baharat bitkilerinden kimyonda ise yüzde 48,2’lik bir artış yaşandı, üretim 17 bin 18 tona yükseldi.
2024 yılı, turunçgillerde büyük bir üretim kaybı yaşandı. Greyfurt üretimi yüzde 47,3, mandalina üretimi ise yüzde 32,7 azaldı. Portakal ve limon üretimindeki düşüşler ise tarım sektörünün önemli gelir kaynaklarından birinde zorluk yaşanmasına sebep oldu. Turunçgillerdeki toplam üretim kaybı yüzde 30,4’ü buldu.
Kavun ve karpuz üretimi, yaz meyvelerinin bol ve bereketli olduğu 2024 yılında artış gösterdi. Kavun üretimi yüzde 5,4 oranında bir artışla 1 milyon 479 bin tona, karpuz üretimi ise yüzde 1,6 artarak 3 milyon 198 bin tona ulaştı. Bu artışlar, özellikle yaz aylarında talebin yüksek olduğu ürünler arasında yer aldı.
Soğan üretimi, yüzde 1,2 artışla 2 milyon 632 bin tona yükseldi. Ancak taze sarımsak üretimi yüzde 6 azalarak 50 bin 870 tona geriledi. Her iki ürün de mutfakların olmazsa olmazları arasında yer aldığından, bu tür değişiklikler halkın tüketim alışkanlıklarını doğrudan etkiliyor.
Diğer meyve türlerinde de önemli artışlar kaydedildi. Kayısı üretimi yüzde 69,2 artışla 1 milyon 269 bin tona, avokado üretimi ise yüzde 67,7 artarak 64 bin 500 tona çıktı. Bu artışlar, iç pazarda avokadoya olan ilginin artmasının yanı sıra, kayısı üretiminin de verimli geçmesiyle sağlandı.