Uzun yıllar orman yangınlarında başarıyla mücadele eden THK'nın uçaklarını ani bir kararla devre dışı bırakan AKP iktidarı 3 yıldır, uçak tedarikinde ciddi sıkıntı yaşıyor, THK’nın yeri dolmuyor.
Türkiye, AKP iktidarının politikalarıyla 2019, 2020, 2021 yıllarında orman yangınlarıyla mücadelede ya uçaksız kaldı ya da yeteri sayıda uçak tedarik edemedi. Geçtiğimiz yıl ilk uçağın Türkiye'ye gelmesi Temmuz ayının ilk haftasını buldu. Sonuçta olan Türkiye'nin yüz binlerce hektar ormanına oldu.
Türkiye’de 2021’de yok olan ormanlık alan tam 1 milyar 780 milyon metrekare! Bu yaklaşık 250 bin futbol sahası ya da İstanbul’un yaklaşık 5’te 1’i büyüklüğünde bir alan demek.
Geçen yaz bütün Türkiye'yi ayağa kaldıran bu yangınların ardından fatura Bakan Bekir Pakdemirli'ye kesildi. “Affı kabul edildi”, uçak tedarik görevi de Orman Bakanlığı'ndan alınarak istediği ihaleyi istediği firmaya verecek bir mevzuata sahip Savunma Sanayi Başkanlığı'na (SSB) verildi. Ama yine ortada uçak yok.
Savunma Sanayi Başkanlığı mevzuatın kendisine verdiği yetkiyle süreci gizli yürütüyor ama açtığı yeni ihaleler bir sorun olduğunu açıkça ortaya koyuyor.
İşte ilk günden bu yana uçak tedarikiyle ilgili ihale sürecinde yaşananlar:
2 ARALIK 2021
SSB 1. İHALE DUYURUSU YAPTI
Savunma Sanayi Başkanlığı 2 Aralık 2021 tarihinde, 20 uçak ve ihale ilanında belirtilmeyen sayıda helikopterin 3 yıl için kiralanması için 6 ayrı ihale açtığını duyurdu.
Süreç daha önceki yılların tersine zamanında başlamıştı, yangın sezonu yani yaz ayları yaklaşmadan süreç tamamlanabilecekti.
24 ŞUBAT 2022
SSB'DEN SÜRPRİZ 2. İHALE DUYURUSU
Sonuç beklenirken ilk ihaleden 90 gün sonra 24 Şubat'ta ayında 5 ağır sınıf büyük helikopter için yeni bir ihale duyurusu daha yaptı.
YANGINLAR BAŞLADI
Nisan ayı geldi. Hatta küçük de olsa İzmir Çeşme'de, Bilecik'te, Çanakkale'de yangınlar çıktı. Çanakkale'deki orman yangını 18 saat söndürülemedi. İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Tunç Soyer, “Yangın sezonunun açıldı” dedi.
Ancak mevzuatı gereği süreci gizli yürütme yetkisi olan Savunma Sanayi Başkanlığı’ndan bir türlü ihalelerin tamamlandığına ve uçakların tedarik edildiğine dair beklenen açıklama gelmedi.
28 -29 MART, 4 NİSAN 2022
SSB'DEN 3 YENİ İHALE DUYURUSU DAHA
Tam tersi oldu. SSB peş peşe ilanlar yayınlayarak yeni ihaleler açtığını duyurdu. 28 Mart'ta 20 adet küçük tanker uçağı tedarik edileceği duyuruldu.
29 Mart'ta 2022 yılı yangın sezonu boyunca 10 adet 2-4 ton tank kapasiteli uçaklar kiralanacağı duyuruldu.
4 Nisan'da 2022, 2023 ve 2024 yılları yangın sezonu boyunca toplam 5 adet olmak üzere, asgari 5 ton tank kapasiteli Amfibik ve/veya asgari 8 ton tank kapasiteli Tanker Uçaklar kiralanacağı açıklandı.
YENİ İHALELER AÇILMASI TEDARİKTE SIKINTI OLDUĞUNU GÖSTERİYOR”
Sektörü yakından takip eden uzmanlar bu gelişmeleri şöyle yorumladı:
UÇAK HEMEN BULUNACAK BİR ŞEY DEĞİL: Orman yangınlarına müdahale için uzun süreli kiralamak üzere uçak tedariki zor bir süreçtir. Ne kadar geç kalınırsa maliyet o kadar artar.
SÜREÇ NİSAN’A KADAR BİTMELİYDİ: Aralık ayında başlayan ihalelerin, Nisan ayı gelmesine rağmen bağlanmaması bir sorun olduğunu açıkça ortaya koyuyor.
VERİLEN SÜRE ŞİRKETLER İÇİN YİNE ÇOK KISA: Yeni ihalelerde tekliflerin alınması için yaklaşık 20 gün verilen süre böyle bir ihalede rekabet ortamı yaratmak için çok kısa. Bu durum verilecek şirketin aslında belli olduğu kuşkusuna neden olabilir.
ŞARTNAME NEDEN DEĞİŞTİ: Şartnamede yapılan değişiklikler, belirli bir uçağı tarif ediyor. Belli bir firmayla anlaşıldığı şartnamenin buna uydurulduğu kuşkusu yaratıyor.
TEKLİF İÇİN MAYIS ÇOK GEÇ: 18 Nisan, 25 Nisan, 9 Mayıs tarihleri verilmiş. Uçaklar bulunsa bile, bunlarla ilgili sürecin tamamlanması, şirketlerin bu uçakları hazırlaması, Türkiye'ye getirmesi ciddi zaman alabilir.
MALİYETLER ARTACAK: Gecikme kiralama maliyetini de artırabilir. Geçtiğimiz yıl Haziranda 40 milyon lirayla başlayan kira ödemeleri eylülde 344 milyon lirayı aştı. Toplamda ödenen para 1 milyar 206 milyon lirayı buldu.
UÇAK BULUNAMAYABİLİR: Sürecin tamamlanmaması son 3 yıldır yaşanan tedarik sıkıntısının devam ettiğini gösteriyor.
THK’YA YİNE TAŞERON GÖREVİ: THK’nın uçakları rehabilite edilerek, yangın söndürme konusunda kabiliyeti ve tecrübesi bulunan THK daha etkin kullanılabilirdi. Ancak öyle anlaşılıyor ki THK sadece başka şirketlerin TAŞERONU olarak sisteme sokuluyor.