EÜ’nün 11. Kalkınma Planına uyumlu, Milli Teknoloji Hamlesini destekleyen projesine TÜBİTAK’tan destek
Egeli Bilim Ekibi, tekstil ürünlerinde kullanılan kumaşların aşınma dayanım performansının ölçümünü objektif olarak sağlayacak yapay zekâ tabanlı yeni bir kalite kontrol sistemi geliştirecek.
Ege Üniversiteli akademisyenler TÜBİTAK destekli projeler üretmeye devam ediyor. Yürütücülüğünü Ege Üniversitesi Emel Akın Meslek Yüksekokulu öğretim üyesi Doç. Dr. Gonca Özçelik Kayseri’nin yaptığı “Kumaş Aşınma Dayanımı Testinin Objektif Olarak Tespitini Sağlayacak Yeni Bir Sistem Geliştirilmesi” konulu proje TÜBİTAK 1001 Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı çerçevesinde desteklenmeye hak kazandı.
Proje ekibini makamında ağırlayan Ege Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak, “Üniversitemiz bilim insanlarının TÜBİTAK proje başarıları artarak devam ediyor. YÖKAK tarafından 5 yıl süreyle tam akreditasyon alan, ulusal ve uluslararası arenada elde ettiği başarılarla adından söz ettiren üniversitemiz akademisyenleri, araştırma üniversitesi etiketi ile multidisipliner bir anlayışla, üniversite sanayi iş birliğine dayanan araştırmalar yapmayı, projeler üretmeyi sürdürüyorlar. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı’nın yayınladığı 11. Kalkınma Planına uyumlu, ülkemizin bilim temelli bilgi ve teknoloji üretimi ile Milli Teknoloji Hamlesine katkı veren önemli bir çalışmaya öncülük eden araştırmacılarımız, tekstil ürünlerinde kullanılan kumaşların aşınma dayanım performansının ölçümünü objektif olarak sağlayacak yapay zekâ tabanlı yeni bir kalite kontrol sistemi geliştirecekler. Akademisyenlerimiz tarafından geliştirilecek sistemin yenilikçi ve daha önce yapılmamış olması yönleriyle ülkemizin bu alandaki rekabet gücüne katkı sağlama potansiyeli bulunuyor. Bilim ve teknoloji üretme rotamıza nitelikli katkı sunan proje ekibini tebrik ediyor, başarılar diliyorum” dedi.
Çalışmanın detayları ile ilgili bilgi veren Proje Yürütücüsü Doç. Dr. Gonca Özçelik Kayseri ise “Tekstil ürünleri kullanım sırasında çeşitli etkilere maruz kalarak bazı fiziksel ve kimyasal değişikliklere uğramaktadır. Kullanım esnasında sürtünme etkisine maruz kalan tekstil yüzeyinin aşınması sonucu, kumaş yüzey yapısında bozulma olmakta, bu durum ürünün eskimesine ve kullanım ömrünün azalmasına sebep olmaktadır. Günlük kullanılan ürünlerde bile kullanım ömrü ekonomik sebeplerle önemli iken, teknik tekstiller, akıllı tekstiller ve fonksiyonel tekstiller gibi pahalı ve mekanik dayanıklılığın önemli olduğu ürün gruplarında bu test daha da büyük önem taşımaktadır. Dolayısıyla ürün performans testlerini gerçekleştiren laboratuvar ve işletmelerde aşınma dayanımı test cihazı en yaygın kullanılan cihazlardan birisidir. Literatürde yapılan çalışmalar incelendiğinde, piyasada en yaygın kullanılan ölçüm metodunun Martindale cihazında gerçekleştirilen yöntem olduğu belirlenmiştir. Aşınma direnci ölçülen kumaş numunesi, Lissajous hareketi ile standart aşındırıcı kumaş ya da zımpara kâğıdına sürtünerek aşındırılmakta, daha sonra üç farklı yöntem kullanılarak değerlendirilmektedir. Bu değerlendirme yöntemlerinden en yaygın kullanılan yöntem numune kopmasının tayini metodu olup, kumaş numunesinde meydana gelen kopuşun görüldüğü tur sayısı tespit edilmektedir. Numune kopma gözleninceye kadar düzenli aralıklarla değerlendirmekte ve kumaşta kopuş meydana gelip gelmediği gözle, subjektif olarak belirlenmektedir. Bu değerlendirme sırasında numunenin çoğu zaman numune tutucu başlıktan çıkarılarak kontrol edilmesini gerektirmektedir. Kontrol sonrasında numunenin yine aynı şekilde numune tutucuya yerleştirilmesi konusunda da problem yaşanabilmektedir. Dolayısıyla bu testin yapılması hassas bir çalışma gerektirmekte, kişiye bağımlı bir durum ortaya çıkarmaktadır. Test standardında kopmanın teşhis edilmesi için numunenin kopma anı yaklaştığında kontrol tur sayısının azaltılabileceği yönünde değerlendirmeyi yapan kişiye bağımlı olarak netleştirilmemiş ve subjektif bir çözüm yolu sunulmaktadır. Tekstil sektöründe yaygın olan kullanılan Martindale cihazıyla kumaş aşınma dayanımının tayininde sıralanan bu dezavantajlar yöntemde iyileştirme ihtiyacını ortaya çıkarmıştır” diye konuştu.
“Türk ve dünya tekstili için önemli bir yenilik olacak”
Doç. Dr. Gonca Özçelik Kayseri, “Yapılması planlanan bu projede, Martindale kumaş aşınma test metodu için geliştirilecek olan mekaniksel donanım aracılığıyla ve yapay zekâ tabanlı görüntü işleme tekniği kullanılarak aşındırılan numunelerin yüzeyinde kopuş olup olmadığı objektif olarak test sırasında çok daha hassas ve doğru bir şekilde tespit edilebilecektir. Test numunesinde kumaş aşınma durumunun değerlendirilmesi, kumaş numunesi cihaz üzerinden çıkarmadan gerçekleştirileceğinden, numunenin kontrol sonrası farklı yerleştirilmesinden kaynaklanan sıkıntı da ortadan kalkacaktır. Hazırlanacak donanımsal ve yazılım içeren sistem sayesinde, mevcut değerlendirme sisteminde aynı seviyede aşınma dayanımına sahip olduğu sonucuna ulaşılan fakat gerçekte farklı aşınma dayanımlarına sahip kumaşlar arasındaki farklılıklar hassas bir şekilde ayırt edilebilecektir. Bu noktada, geliştirilmesi planlanan yapay zeka tabanlı sistem, önceki metodun standardında belirtilen kriterleri dikkate alan ve standardın koyduğu sınırlar içerisinde çalışan, ancak, daha hassas olması, kişiler arasındaki farklılıktan daha az etkilenmesi, daha tekrarlanabilir sonuçlar vermesi anlamında önceki teknolojinin geliştirildiği, tekstil sektöründe dijitalleşme süreçlerinin kalite kontrol sistemlerine uyarlanması anlamında yenilikçi nitelik taşıyan yönleri olan bir sistem olacaktır. Dijitalleşmenin ve otomasyonun çok önemli bir hale geldiği günümüz koşullarına mevcut tekstil kalite kontrol cihazlarının uyarlanması kaçınılmazdır. Türkiye’de, tekstilde kalite kontrol çalışmalarında kullanılan cihazlar incelendiğinde, bu cihazların çok az bir bölümünün yurdumuzda üretildiği, neredeyse tamamına yakınının yurt dışından ithal edildiği görülmektedir. Bu durum, yerli sermayenin ülkemiz dışına çıkmasına neden olmaktadır. Aynı durum tekstil sektöründe yaygın olarak kullanılan ve birçok firmada yer alan, Martindale cihazı için de geçerlidir. Kumaşların aşınma dayanımı testinin yapılmasında kullanılan “Martindale Aşınma Test Cihazı” tekstil laboratuvarlarının en yoğun olarak kullandığı cihazların başında gelmektedir. Martindale cihazı yerli imkanlarla da üretilmesine başlanmış olan bir cihazdır. Ancak, bu cihazda gerçekleştirilen testlerin değerlendirilmesinde kullanılmak üzere geliştirilecek metot yalnızca Ülkemiz için değil, dünya için de önemli bir yenilik olup Ülkemiz için önemli bir rekabet avantajı sağlama potansiyeli taşımaktadır. Çünkü bu tip yenilikler kendi alanında önceki tüm teknikleri ortadan kaldırarak kendi pazarını yaratan yenilikçi teknolojiler olarak kendini göstermektedir. Bu denli yoğun olarak kullanılan bir test cihazı için geliştirilecek yeni yöntemin, yatırıma uygun niş bir alan oluşturacağı, diğer tekniklerin de görüntü işleme ve yapay zeka ile desteklenebileceği yeni projeleri doğurma potansiyelinin olduğu düşünülmektedir” dedi.
“Ülkemiz tekstil sektörünün rekabet gücüne katkı sağlayacak”
Projenin disiplinlerarası ve özel sektör iş birliği ile hazırlanacağına dikkat çeken Doç. Dr. Gonca Özçelik Kayseri, “Aynı zamanda Proje konusu Ar-Ge faaliyetleri TÜBİTAK 2020 yılı çağrı planlamasında yer alan öncelikli alan konularından Bilgi ve İletişim Teknolojilerinden Yapay Görme, Görüntü ve Video İşleme Teknolojileri alt konusu kapsamında, olup tekstil, makine, bilgisayar alanlarında multidisipliner bir çalışma şeklinde gerçekleştirilecektir. Tekstil ve makine mühendisliği alanlarında uzman Ege Üniversitesi hocaları yanında Türkiye`nin tekstil sektöründe önde gelen firmalarından Yünsa Firması Ar-Ge Merkezi’nden elektrik-elektronik mühendisinin de yer aldığı proje ekibi üniversite-sanayi işbirliği içerisinde projeyi yürütecektir. 11. Kalkınma planında da belirtildiği üzere, yerli üretimin geliştirilmesinin öncelikli olarak değerlendirilmesi, özel sektör firmalarında büyümenin ve kurumsallaşmanın geliştirilmesi açısından temel amaçtır. Bu çerçevede ele alındığında, geliştirilmesi planlanan yeni ölçüm sistemi bu alanda üretim yapan laboratuvar/test cihazı üreticileri için büyüme, kurumsallaşma ve yurt dışına ihracat yapma anlamında önemli katkılar sağlayacaktır. Ayrıca, geliştirilecek sistemin yenilikçi ve daha önce yapılmamış olması yönleriyle ülkemizin bu alandaki rekabet gücüne katkı sağlama potansiyeli bulunmaktadır. Bu sebeple, gerek ülkemizde gerekse dünyada her yıl onlarca sayıda aşınma dayanımı ölçeri satışı gerçekleştiği düşünüldüğünde, bu cihazın geliştirilmesinin cihazın ölçüm sisteminin orijinalliği sebebiyle oldukça büyük pazar payı yakalama şansı elde edeceği tahmin edilmektedir” diye konuştu.
Yürütücülüğünü Emel Akın Meslek Yüksekokulu öğretim üyesi Doç. Dr. Gonca Özçelik Kayseri’nin yaptığı projede, Emel Akın Meslek Yüksekokulu öğretim üyeleri Doç. Dr. Gamze Süpüren Mengüç ve Dr. Öğr. Üyesi Cihat Okan Arıkan ile Mühendislik Fakültesi Makine Mühendisliği Bölümü öğretim üyesi Dr. Öğr. Üyesi Gökhan Gürlek ve Yünsa Yünlü Sanayi ve Ticaret Anonim Ar-Ge Mühendisi Özgün Palak araştırmacı olarak yer alıyor.