Benler doğuştan ya da sonradan oluşabiliyor. Sonradan oluşan benlere güneş hasarı, ergenlik ve hamilelik gibi hormonal değişimler sebep olabiliyor. Genellikle iyi huylu olan benler özellikle 40 yaşından sonra oluşmuşsa cilt kanseri açısından risk taşıyabiliyor. Benlerin düzenli olarak kontrol edilmesi cilt kanseri riski taşıyan benlerin erken tespitini ve tedavisini mümkün kılıyor. Ben ve cilt taramaları günümüzde ileri teknoloji kullanılarak dijital olarak yapılabiliyor. Memorial Şişli Hastanesi Dermatoloji Bölümü’nden Uz. Dr. Tuğba Kevser Uzunçakmak, benlerin düzenli takibinin önemi ve yapay zeka ile dijital dermatoskopi yöntemi taraması hakkında bilgi verdi.
40 yaşından sonra çıkan benlere dikkat edilmeli
Benler deriye, saçlara ve hatta gözlere dahi renk veren melanosit isimli hücrelerin iyi huylu çoğalması ve birlikte yuvalar yapması sonucu oluşan iyi huylu lezyonlardır. Yerleşim yerleri ve çıkış zamanlarına göre farklı sınıflandırmalar mevcuttur. Benler kimi hastalarda doğumsal olarak bulunabildiği gibi yaşam boyunca; ailesel özellikler, hormonların etkisi, güneş maruziyeti ve bağışıklık durumuna göre ilk 35-40 yaşta da çıkabilir. 40 yaş sonrası yeni çıkan benlerde mutlaka dikkatli olunmalıdır. Deri kanserleri içerisinden genellikle en tehlikeli alt tip olarak bilinen melanomlu hastalarda olguların yaklaşık 30’unun bu benler üzerinden geliştiği bildirilmiştir. Melanoma dönüşme riski genel olarak doğumsal olmayan edinsel benlerde daha sık olmakla birlikte dev çapta (40 cm’den büyük) doğumsal beni olan bireylerde de ilk 10 yaşta dahi görülebilmektedir. Cilt kanseri gibi kötü huylu hastalıkları erken bir aşamada tespit etmek için cildin düzenli ve kapsamlı bir şekilde değişiklik olup olmadığını kontrol etmek önemlidir. Erken evrelerde cilt kanseri kolayca tedavi edilebilir.
Beyaz tenli, renkli gözlü ve çok sayıda beni olanlar risk altında
Melanom ile ilgili yapılan epidemiyolojik çalışmalarda melanomun sarışın-kızıl saçlı, beyaz tenli, mavi-yeşil gözlü bireylerde, çilleri olan kişilerde, vücudunda 50 den fazla beni olan bireylerde daha sık görüldüğü belirtilmiştir. Özellikle çocukluk çağında yoğun güneş yanığı-maruziyeti öyküsü olan, ailesinde veya kendisinde deri kanseri veya atipik ben öyküsü olan, kseroderma pigmantozum gibi güneşe hassasiyet ile seyreden çeşitli genetik hastalıklarda ve çeşitli sebepler bağışıklığı zayıflamış bireylerde daha sık gözlenmiştir. İç organlara yayılım riski olan melanoma erken tanı konulur ve tam cerrahi çıkarımı sağlanırsa hastalarda sağ kalım belirgin uzamakta ve kemoterapi veya redyoterapi gibi tedavilere gerek kalmamaktadır. Bu yüzden bu özelliklere sahip bireylerde belli aralıklarla saçlı deriden genital bölgeye kadar tüm vücut muayenesi çok önemlidir.
Ben takibi ileri teknoloji kullanılarak yapılabiliyor
Ben taraması vücuttaki benlerin yapıları hakkında fikir sahibi olabilmek için belli aralıklara incelenmesidir. Bu incelemeler dermatoskop adını verdiğimiz el cihazları ile veya bilgisayarlı (dijital) dermatoskoplarla benlerin 10-100 kat büyütülerek değerlendirilmesine dayanır. El cihazlarında kayıt telefon veya tablet uyumlu aparatlarla yapılabilirken dijital sistemlerde kayıt bilgisayar üzerindedir. Dijital dermatoskop, dermatoskopun yüksek çözünürlüklü bir bilgisayara entegre edilmiş halidir. El cihazları ile oldukça net görüntü ve hızlı muayene sağlanabilmekle birlikte belli aralıklarla takip edilmesi gereken ve yüksek risk taşıyan kişilerde ben takipleri tercihen dijital dermatoskoplarla yapılır. Dijital dermatoskopi taramasında çıplak gözle görülemeyecek pigmente lezyon ve et benlerinin detaylı yakın görüntüleri elde edilmektedir.
Dijital dermatoskopi ile ben haritası çıkarılıyor
Dijital dermatoskopide ben haritalamada vücuttaki bütün benler belli bir uzaklıktan ve farklı yönlerden gövde ön ve arka, yüz, kol ve bacakların ön ve arka yüzleri, saçlı deri, el ve ayak tabanı gibi her alan kaydedilir ve sonrasında işaretlenerek tek tek incelenir. Bu haritalama sonrası bütün benlerin mikroskobik kaydı alınır ve büyütülerek incelenir ve o gün tarihli kayıt altına alınır. Benlerin yapısına göre, dermatoloji uzmanının uygun göreceği aralıklarla değişim açısından takibi yapılır. Dijital olarak kaydedilen benler hastanın düzenli olarak yaptırdığı taramalarda karşılaştırılarak yapay zeka ile şüpheli değişiklikler ve oluşumlar tespit edilmektedir.
Şüpheli benler yapay zeka teknoloji ile erken teşhis edilebiliyor
Ben taraması veya tüm vücut taraması cilt kanseri riski taşıyan hastalar için hayati önem arz etmekle birlikte toplumda her bireyin belli aralıklarla yaptırması gereken bir muayene türüdür. Saçlı deri, sırt veya genital bölge gibi kişinin kendi takip edemediği alanlarda olası değişikliklerin erken tespiti açısından her bireyin hiç değilse senelik tüm vücut dermatolojik tarama yaptırması ve varsa benlerinin dijital dermatoskopi ile incelenmesi, şüpheli durumların tespiti ve erken müdahelesi son derece önemlidir. Erken teşhis kanser de dahil bütün hastalıklar için tedavi şansını artırmaktadır.