Küresel teknoloji firmaları milyonlarca insana erişebiliyor. İletişimi büyük ölçüde kontrol eden bu firmaların güçlerini nasıl kullandıklarıysa tartışma konusu. Bu nedenle birçok ülkede yasal düzenlemelerin gerekliliği tartışılıyor.
Avrupa Birliği yaklaşık iki yıldır Dijital Pazarlar Yasası (DMA) ve Dijital Hizmetler Yasası (DSA) hazırlığındaydı. Çalışmalarda sona yaklaşıldı ve kısa zamanda bu düzenlemelerin yürürlüğe girmesi bekleniyor. Avrupa Birliği bu düzenlemeleri, “Dijital Hizmetler Yasası ve Dijital Pazarlar Yasası, kullanıcıların temel haklarının korunduğu güvenli bir dijital alan yaratmayı ve işletmeler için eşit bir oyun alanı oluşturmayı amaçlıyor” diye açıklıyor.
Peki, uzmanların kritik gördüğü bu düzenlemeler neler içeriyor, internette neler değişebilir, Türkiye’de yeni düzenlemelerin önü açılır mı? Bilişim Hukuku Derneği Başkanı Avukat Kürşat Ergün’e sorduk.
Düzenlemelerde neler var?
Dijital Pazarlar Yasası, eşik bekçisi olarak adlandırılan Meta, Google gibi büyük ticari işletmelere uygulanacak. Dijital Hizmetler Yasası ise hosting sağlayıcılar, çevrimiçi platformlar gibi daha fazla aktörü kapsıyor.
Ergün’ün aktardığına göre, bu düzenlemelerle firmalar için öngörülenlerden bazıları şöyle: Temsilcilik açma, özellikle yasa dışı içerikleri kaldırma konusunda iç denetim oluşturma, iç denetimin etkili olmadığı hallerde resmi mercilerinden gelecek talepleri yerine getirme…
Mesajlaşma uygulamalarına birlikte çalışabilirlik zorunluluğu getirilmesi, büyük firmaların yaptığı satın alımların denetlenmesi gibi tekelleşmeyle mücadele konusunda atılan adımlar da dikkat çekici.
Tedbirlere uyulmaması halinde firmaların küresel yıllık cirolarının %10’undan %20’sine kadar cezai yaptırımlar da uygulanabilecek.
Bu düzenlemeler neden kritik?
Kürşat Ergün, “Bu çok önemli bir düzenleme. Bugüne kadar ki serbest hareketlerine, faaliyetlerine bir nevi pervasızca yapmış oldukları işlemlere yönelik AB’nin topyekûn buna bir dur deme çabası ve bunları belirli kurallar çerçevesine sokma çabası” diyor.
Bu firmaların, ağır para cezalarından faaliyet durdurmaya kadar gidebilecek yaptırımları göze alarak önceki gibi davranamayacaklarını anlatıyor.
Firmaların faaliyetleri denetime açılacak
Ergün, maddeler arasında büyük firmaların faaliyetlerinin denetime açılması gibi birtakım hususlar olduğunu söylüyor ve şunları ekliyor:
“Bu firmalara yılın belirlenen dönemi içerisinde faaliyetlerine, özellikle kullanıcılar tarafından kendilerine yönelik şikâyetlere karşı gösterdikleri reflekslere, kaç tane şikayet geldiğine veya devletlerin idari ve yargı mercilerinden gelen taleplere ne kadar sürede cevap verebildiklerine ilişkin bir takım raporlama yükümlülüğü getirilmiş.”
Kullanıcı verilerinin kullanılıp kullanılmadığı artık sorgulanabilir
Ergün, önü açılan denetimlerle ilgili bir noktaya daha dikkat çekiyor:
“Denetlemenin esası kişisel veriler üzerinden yapılabilir. Dolayısıyla kişisel verilerin algoritmalar içerisine ne derece dâhil edildiği, bu algoritmalar kullanılarak bu verilerin pazarlanıp pazarlanmadığı hususu tamamıyla bu noktadan sonra sorgulanabilir ve sorulabilir bir hale dönüşecek.”
Türkiye’de yeni düzenlemelerin kapısını aralayabilir
Türkiye’de de temsilciliklerin muhataplık gibi benzeri sorunlarının çözümü için yasal düzenleme çalışmaları sürüyor. Ergün, Dijital Pazarlar Yasası ve Dijital Hizmetler Yasası’nın Türkiye için de önemli olduğu görüşünde:
“Türkiye AB üyesi olmasa da mevzuat açısından, uyum paketleri dâhilinde AB’de uygulanan mevzuatı biz zaten aşağı yukarı uyguluyoruz. Bu düzenlemeyle beraber Türkiye açısından da buna benzer yeni düzenlemelerin gelebileceği yönünde bir sinyal niteliği taşımakta. Türkiye açısından da kapı açıcı bir düzenleme bu.”